Chứng khoán phái sinh không phải một khái niệm quá xa lạ với cộng đồng trader Việt Nam. Bởi nó mang lại cơ hội kiếm lời tức thì cùng tỷ lệ đòn bẩy khá phong phú. Vậy chứng khoán phái sinh là gì? Nó có thật sự là cơ hội cho các nhà đầu tư hay không? Hãy cùng suthatchungkhoan tìm hiểu đầy đủ thông tin về chứng khoán phái sinh trong bài viết dưới đây.
Nội Dung
Chứng khoán phái sinh là gì?
Chứng khoán được định nghĩa tại khoản 9 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019 như sau:
Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn. Trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.
Theo khoản 10 Điều 4 Luật Chứng Khoán, tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh là cổ phiếu, trái phiếu, chỉ số chứng khoán hoặc tài sản khác theo quy định của Chính phủ được sử dụng để xác định giá trị chứng khoán phái sinh.
Hiểu đơn giản, chứng khoán phái sinh là hợp đồng tài chính. Ở đó sẽ quy định cụ thể quyền lợi, nghĩa vụ của những bên tham gia vào hợp đồng đối với việc thanh toán hoặc chuyển giao tài sản cơ sở. Giá trị giao dịch được thỏa thuận sẵn ở hiện tại còn thời điểm thực hiện giao dịch được định sẵn trong tương lai.
>> Xem thêm: Chứng khoán cơ sở là gì?
Đặc điểm của chứng khoán phái sinh
Với sự bùng nổ của công nghệ 4.0 thì việc đầu tư online rất được ưa chuộng. Chứng khoán phái sinh ra đời đã bắt kịp xu hướng của thị trường. Ngoài ra, hình thức này còn sở hữu nhiều ưu điểm mà nhà đầu tư không thể bỏ qua, đó là:
Ưu điểm:
- Giao dịch T+0 (giao dịch tức thì): Đối với hình thức đầu tư cổ phiếu, trái phiếu truyền thống nhà đầu tư sẽ phải đợi ít nhất 2 ngày mới nhận được cổ và trái phiếu về tài khoản. Nhưng với chứng khoán phái sinh, nhà đầu tư có thể được khớp lệnh tức thì hoặc khớp theo đúng thời gian trên hợp đồng.
- Chứng khoán phái sinh gắn liền với đòn bẩy tài chính: Thực chất đầu tư trên sàn chứng khoán phái sinh là đầu tư vào sự biến động về giá trị của tài sản, không phải đầu tư vào một loại tài sản thực tế. Tuy nhiên, biến động của các tài sản rất thấp nên hình thức này thường gắn với đòn bẩy tài chính. Lưu ý: Đòn bẩy tài chính cao đi đôi với rủi ro nên cần thận trọng khi sử dụng.
- Thu lời trong cả hai chiều tăng giảm của thị trường: Nếu tại thị trường cổ phiếu, nhà đầu tư chỉ có thể kiếm lời khi thị trường tăng điểm thì với chứng khoán phái sinh bạn có thể thu lời cả khi giá đi xuống.
Nhược điểm:
Tuy có nhiều ưu điểm như vậy nhưng chứng khoán phái sinh cũng sở hữu không ít những hạn chế cố hữu:
- Rủi ro cao: Đòn bẩy tài chính cao đi đôi với rủi ro khi thâm nhập vào thị trường lớn.
- Không sở hữu tài sản: Chứng khoán phái sinh chỉ cam kết về quyền và nghĩa vụ của 2 bên tham gia theo thời gian trong hợp đồng chứ không trực tiếp sở hữu tài sản cơ sở đó.
- Không có giá trị nội tại: Mỗi chứng khoán phái sinh sẽ được tạo lập trên ít nhất một tài sản cơ sở và có giá trị gắn liền với phần tài sản đó.
Các loại chứng khoán phái sinh
Hiện tại, có bốn loại chứng khoán phái sinh được công nhận hợp pháp tại thị trường chứng khoán Việt đó là hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng quyền chọn và hợp đồng hoán đổi.
1. Hợp đồng tương lai
Hợp đồng tương lai là sản phẩm chứng khoán phái sinh đầu tiên được niêm yết và giao dịch tại Việt Nam. Hiện tại loại hợp đồng này đã được chuẩn hóa, niêm yết và giao dịch trong Sở giao dịch chứng khoán.
Hợp đồng tương lai xác nhận cam kết giữa các bên để thực hiện một trong các hành vi dưới đây:
- Mua hoặc bán một lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá hai bên đã thỏa thuận vào một thời điểm (ngày) cụ thể trong tương lai.
- Chi trả khoản chênh lệch giữa giá trị của tài sản cơ sở tại thời điểm ký kết hợp đồng và giá trị của tài sản này vào thời điểm giao dịch đã thỏa thuận trong tương lai.
Các bên tham gia hợp đồng tương lai sẽ phải thực hiện ký quỹ để đảm bảo nghĩa vụ thanh toán bắt buộc của bên mua tài sản.
2. Hợp đồng kỳ hạn
Hợp đồng kỳ hạn là một loại chứng khoán phái sinh thể hiện thỏa thuận giữa hai hoặc nhiều bên về việc mua/bán một tài sản vào thời điểm định trước trong tương lai.
Trong hợp đồng kỳ hạn, ngày ký kết và ngày giao hàng tách biệt nhau hoàn toàn với nhau.
Hợp đồng kỳ hạn không cần chuẩn hóa các điều khoản, giá trị, số lượng… của tài sản cơ sở, không yêu cầu hai bên tham gia phải ký quỹ đảm bảo. Tuy nhiên cũng vì vậy loại hợp đồng này chưa được niêm yết và giao dịch trên thị trường OTC, tính thanh khoản thấp.
3. Hợp đồng quyền chọn
Hợp đồng quyền chọn là một loại chứng khoán phái sinh. Với loại hợp đồng này, người nắm giữ hợp đồng có quyền (không phải nghĩa vụ) được mua hoặc bán một tài sản cơ sở tại thời điểm xác định trong tương lai với mức giá đã ấn định trước.
Ví dụ: Vào ngày 21/9/2020, Ông X mua của ông Y một hợp đồng quyền chọn mua 2000kg thép với giá 100.000 VND/kg, thời hạn 5 tháng.
- Vai trò: Ông X là người mua quyền chọn và ông Y là người bán quyền chọn
- Tài sản cơ sở: thép
- Giá thực hiện: 100.000 VND/kg
- Ngày đáo hạn: 21/2/2021.
Theo hợp đồng này, vào ngày đáo hạn 21/2/2021, ông X có quyền mua hoặc không mua 2000kg thép của ông Y.
Trường hợp, ông X thực hiện quyền mua mặt hàng thép thì ông Y buộc phải thực hiện nghĩa vụ bán 2000kg thép với mức giá 100.000 VND/kg dù mức giá tại thời điểm đó của thép trên thị trường là 200.000 VND hay 300.000 VND/kg.
Hợp đồng quyền chọn cũng không cần chuẩn hóa. Nó có thể được giao dịch trên thị trường OTC nhưng không được niêm yết trên sàn giao dịch tập trung.
Loại hợp đồng này không yêu cầu những bên tham gia phải ký quỹ.
4. Hợp đồng hoán đổi
Hợp đồng hoán đổi là thỏa thuận của các bên tham gia về việc hoán đổi các dòng tiền sinh ra từ các công cụ tài chính trong tương lai. Thời gian hoán đổi dòng tiền và cách tính toán cụ thể sẽ được ghi nhận rõ ràng trong nội dung hợp đồng.
Hướng dẫn cách chơi chứng khoán phái sinh
Khá nhiều người lầm tưởng rằng để tham gia vào thị trường chứng khoán phái sinh thường khá rắc rối khi phải đăng ký tài khoản, nạp tiền, rút tiền. Nhưng trên thực tế những việc này thường khá đơn giản. Cụ thể để chơi chứng khoán phái sinh chỉ cần làm theo các bước sau đây:
- Bước 1: Chọn sàn giao dịch
Để tránh những rủi ro đáng tiếc thì nhà đầu tư cần lựa chọn các sàn uy tín được nhiều người đánh giá cao. Bạn có thể tìm kiếm thông tin trên các diễn đàn hay group chứng khoán, hay tham khảo thông tin từ những người đi trước mình…
- Bước 2: Mở tài khoản
Sau khi chọn được sàn uy tín bạn sẽ tiến hành đăng ký, mở tài khoản giao dịch. Lưu ý rằng các thông tin đăng ký cần phải chính xác, khớp với các loại giấy tờ cá nhân của bạn.
- Bước 3: Nạp tiền vào tài khoản
Tùy theo số lượng, loại hình hàng hóa muốn mua, mức đòn bẩy, khả năng tài chính mà bạn có thể chọn mức nạp tiền vào tài khoản phù hợp.
- Bước 4: Tham gia vào giao dịch
Nhà đầu tư có thể đặt các lệnh short, long thông qua các nền tảng giao dịch hoặc thông qua web của sàn. Ở bước này bạn nên tham khảo ý kiến của các nhà đầu tư dày dặn kinh nghiệm trong các hội nhóm, tuy nhiên cũng nên cảnh giác, tránh FOMO trong đầu tư.
- Bước 5: Luôn theo sát thông tin thị trường và lựa chọn chốt lời/cắt lỗ đúng thời điểm.
Kết luận
Sự ra đời của chứng khoán phái sinh tạo ra nhiều cơ hội mới cho các nhà đầu tư. Loại hình đầu tư này mang lại nguồn lợi nhuận cao tuy nhiên cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Để hạn chế rủi ro nhà đầu tư nên không ngừng nâng cao kỹ năng, kiến thức và thật sự nghiêm túc khi đầu tư vào nó. Mong rằng qua bài viết này bạn cũng đã hiểu được chứng khoán phái sinh là gì cũng như thành công kiếm lợi nhuận từ hình thức này. Chúc các bạn luôn chiến thắng với mỗi lệnh giao dịch!
